Finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlem;  “Bankaların, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 4’üncü maddesinde sayılan bankacılık faaliyetleri sırasında yaptıkları işlemler yoluyla finansal piyasalarda yapay arz, talep veya döviz kuru dahil fiyat oluşumunu sağlamak amaçlı işlem ve uygulamaların yapılması, internet ortamı dahil farklı araçlarla gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgilerin yayılması, tasarruf sahiplerinin gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirilmesi ya da bu amaçları sağlamaya yönelik benzer işlem ve uygulamaların yapılması” olarak tanımlanmaktadır.

 

          Bankaların 07.05.2020 tarihinden itibaren yapacakları bankacılık faaliyetleri sırasında hangi işlemlerinin manipülasyon ve yanıltıcı işlem olduğu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenerek, bu tür faaliyette bulunan bankalara idari para cezası uygulanması yönünde yasal prosedür tamamlanmıştır.

 

         Finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlem düzenlemesinin yasal süreci, bankaların hangi faaliyetlerinin manipülasyon ve yanıltıcı işlem olarak değerlendirildiği ve bu faaliyetlerde bulunan bankalara uygulanacak müeyyidelerin neler olduğu yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

        Bilindiği gibi; 20.02.2020 tarih ve 7222 sayılı Bankacılık Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 11’inci maddesi ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na “Finansal Piyasalarda Manipülasyon ve Yanıltıcı İşlemler” başlıklı  76/A Madde eklenmişti.

 

        Eklenilen bu madde ile; bankaların 5411 sayılı Kanunu’nun 4’ üncü maddede sayılan faaliyetleri sırasında yaptıkları işlemler yoluyla finansal piyasalarda yapay arz, talep veya döviz kuru dahil fiyat oluşumunu sağlamak amaçlı işlem ve uygulamaların yapılması, internet ortamı dahil farklı araçlarla gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgilerin yayılması, tasarruf sahiplerinin gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirilmesi ya da bu amaçları sağlamaya yönelik benzer işlem ve uygulamaların yapılması, finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul edileceği belirtilerek, bu işlem ve uygulamaları belirleme yetkisi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na verilmişti.

 

        7222 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesi ile değiştirilen 5411 sayılı Kanun’un 146’ıncı maddesinde de, manipülasyon ve yanıltıcı işlemlere uygulanacak müeyyidelerin neler olduğu belirlenmişti.

 

        Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından çıkarılan ve 07.05.2020 tarih 31120 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Finansal Piyasalarda Manipülasyon ve Yanıltıcı İşlemler Yönetmeliği” ile finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlem kapsamına alınan faaliyetlerin neler olduğu belirlenmiş bulunmaktadır.

         Bankalarca Gerçekleştirilen Aşağıdaki Fiiller, Kanun’un 76/A Maddesi Kapsamına Giren Finansal Piyasalarda Manipülasyon Ve Yanıltıcı İşlem Ve Uygulamalar Olarak Kabul Edilir:

 

• Bir finansal aracın arzına, talebine veya fiyatına ilişkin yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandıran veya uyandırabilecek olan ya da döviz kuru ve faiz dahil bir finansal aracın fiyatının anormal veya yapay düzeyde tutulmasını sağlayan ya da sağlayabilecek olan işlemlere bu amaçları sağlamak kastıyla dahil olmak, aracılık etmek, bu tür işlemler için emir vermek veya benzeri faaliyetlerde bulunmak, 

• Arz talep dengesinin normal şartlarda gerçekleşmediği dönemlerde, finansal piyasaların dalgalanmasından ya da sığlığından faydalanmak suretiyle, finansal piyasaların düzensizliğini artıracak ya da istikrarını olumsuz etkileyecek şekilde, bir finansal aracın fiyatına veya faiz, döviz kuru, CDS gibi referans değerlere etkide bulunacak işlemlere dahil olmak, aracılık etmek, bu tür işlemler için emir vermek veya benzeri faaliyetlerde bulunmak, 

• Bankaların yurt dışı yerleşiklerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlerine ilişkin veya bankalarca yurt dışına TL likidite sağlanmasına ilişkin Kurulca alınan karar ve sınırlamaların, işlemlerin erken itfası, vadesi gelen işlemlerin ötelenmesi ve/veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi dahil olmak üzere, dolaylı yöntemler kullanılarak aşılmasına ya da söz konusu Kurul kararlarının etkisizleştirilmesine yönelik işlem ve uygulamalar gerçekleştirmek veya bu tür işlem ve uygulamalara aracılık etmek, 

• Aldatıcı bir mekanizma veya kurgu yoluyla döviz kuru ve faiz dahil bir finansal aracın fiyatını etkileyen veya etkileyebilecek işlemlere dahil olmak, aracılık etmek, bu tür işlemler için emir vermek veya benzeri faaliyetlerde bulunmak, 

• Bir finansal aracın arzına, talebine veya döviz kuru ve faiz dahil fiyatına ilişkin yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandıran ya da uyandırabilecek olan ya da bu fiyatın anormal veya yapay düzeyde tutulmasını sağlayan ya da sağlayabilecek olan yanlış veya yanıltıcı bilgi veya söylentileri, internet dahil herhangi bir kitle iletişim aracı yoluyla ya da başka bir yolla yaymak, 

• Öncesinde pozisyon alınmış bir finansal araç hakkında, alınan pozisyonla ilgili çıkar çatışmasının kamuoyundan gizlenmesi suretiyle, internet veya diğer kitle iletişim araçları yoluyla görüş bildirerek söz konusu finansal aracın, faiz oranı ve döviz kuru dahil, fiyatı üzerinde etkide bulunmak veya bulunmaya çalışmak, 

• Yanlış veya yanıltıcı olduğunu bildiği ya da bilmesi gerektiği halde, bir referans değer hakkında yanlış veya yanıltıcı bilgiler iletmek, yanlış veya yanıltıcı girdiler sağlamak ya da bir referans değerin hesaplanmasını manipüle edici herhangi bir davranışta bulunmak, 

• Bir finansal aracın arz veya talebi üzerindeki hakim rolün kullanılması suretiyle finansal aracın alım satım fiyatlarını sabitlemeye veya başka bir haksız kazanç sağlamaya yönelik eylemlerde bulunmak, 

• Finansal piyasaların açılış ve kapanışlarında, faiz ve döviz kuru dahil bir finansal aracın açılış veya kapanış fiyatlarını etkileyen veya etkileyebilecek alım veya satım işlemleri gerçekleştirerek bu açılış ya da kapanış fiyatlarına göre pozisyon alan yatırımcıların yanlış yönlendirilmesini sağlamak, 

• Tasarruf sahiplerini gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirmek, 

• Finansal sisteme olan güveni zedeleyerek sistemik riske neden olabilecek şekilde bilgi ve söylentiler yaymak. 

           Görüldüğü gibi bankaların, yöneticilerinin, çalışanlarının yapacakları; reklam, duyuru, haber, yurt içi ve yurt dışı işlemlere aracılık faaliyetleri dahil belirlenen prosedürün dışına çıkılması, herhangi bir piyasa aracına hakimiyetin kullanılması, piyasaların açılış ve kapanışında talebi etkileyici hamlelerde bulunulması, tasarruf sahiplerinin yönlendirilmesi, finansal sistemin olan güveni zedeleyecek ve sistemik riske neden olabilecek bilgi paylaşımı ve söylentiler manipülasyon ve yanıltıcı işlem sayılacaktır.

 

         7222 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesi ile değiştirilen 5411 sayılı Kanun’un 146’ıncı maddesinde; 76/A maddesi kapsamındaki finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul edilen işlem ve uygulamaları gerçekleştirenlere; 

• Menfaat sağlanması hâlinde, sağlanan menfaatin 2 katından az olmamak üzere, bir önceki yıl sonu finansal tablolarında yer alan faiz, kâr payı gelirleri, alınan ücret ve komisyonlar ile bankacılık hizmet gelirleri toplamının %5’ine kadar, 

 idarî para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

 

          Kurul, yaptırım kararı verilinceye kadar aykırılığın birden fazla işlenmiş olmasını veya idari para cezasının uygulanmasından itibaren 2 yıl içerisinde aynı aykırılığın tekrarlanmasını dikkate alarak bu maddede yer alan tutarları 2 katına kadar artırarak uygulamaya da yetkilidir.

        Finansal piyasalarda bankaların faaliyetleri sırasında manipülasyon ve yanıltıcı işlem yapmalarının engellenmesine yönelik yasal prosedür tamamlanarak 07.05.2020 tarihi itibariyle uygulamaya geçmiş bulunmaktadır.

 

       Manipülasyon ve yanıltıcı işlem kapsamına alınan banka faaliyetlerine bakıldığında, kapsamın oldukça geniş olduğu görülmektedir.

 

        Bundan böyle bankaların, yöneticilerinin ve çalışanlarının yapacakları her türlü açıklama, duyuru, reklam, aracılık faaliyetleri, müşterilerin yönlendirilmesi gibi faaliyetlerin menfaat sağlanıp sağlanmadığına bakılmaksızın manipülasyon ve yanıltıcı işlem kapsamında değerlendirilme riski bulunmaktadır.

 

         Özellikle son zamanlarda ülkemiz ekonomisine olumsuz etki yapmak isteyen yabancı kişi ya da kuruluşlar tarafından bir ayağı TL bir ayağı döviz içeren işlemlerde belirlenen prosedüre aykırı faaliyetlerin artması nedeniyle, ülkemizi zor durumda bırakmaya yönelik bu tür piyasa işlemlerine aracılık faaliyetlerinin de menfaat sağlanıp sağlanmadığına bakılmaksızın manipülasyon ve yanıltıcı işlem kapsamında değerlendirileceği belirtilmektedir.

 

         Buna göre; bankaların kendi faaliyetleri ve aracı oldukları faaliyetler sırasında manipülasyon ve yanıltıcı işlem sayılan durumlarının tespiti halinde, ağır idari para cezası ile karşılaşmaları kuvvetle muhtemel olduğundan, gerekli tedbirlerin alınması yararlı olacaktır.

 

 

Denetim ve İdare Müdürü

Boğaziçi Bağımsız Denetim ve YMM A.Ş

hamzaertekin@bbdas.com.tr