3 Mayıs 2025 tarih 32889 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı: 2023/5)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2025/11)” ile eklenilen Geçici Madde-1 ile;

 

• Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ kapsamında, 

• % 2 Olarak uygulanmakta olan “Döviz Dönüşüm Destek Oranı” 05.05.2025 – 31.07.2025 tarihleri arasında geçici bir süreliğine % 3 olarak uygulanması,

 

Yönünde düzenleme yapılmış olup, Geçici madde aşağıdaki gibidir:

 

 

Söz konusu Destek uygulamasına yönelik Tebliğ hükümleri ve 5 Mayıs 2025 tarihinde güncellenen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Uygulama Talimatı hakkında özet bilgiler aşağıdaki gibidir:

• 1- Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe Göre Destek Kapsamında Olan Dövizler:

26.01.2023 tarih 32085 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğe göre Yurt dışı kaynaklı döviz: Yabancılara yurt içinde sunulan hizmetler karşılığında kazanılan döviz tutarları da dahil olmak üzere firmaların yurt dışında yerleşiklerden elde ettikleri ve kapsamı Merkez Bankasınca belirlenecek döviz gelirlerinden yurda getirdikleri döviz, destek kapsamındadır.

 

• 2- Döviz Dönüşüm Desteği Şartları Nelerdir?

• Firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin banka aracılığıyla Merkez Bankasına satışı sırasında, Merkez Bankasınca belirlenecek süre boyunca döviz alımı yapmama taahhüdünde bulunulması şartıyla, taahhüt sahibi firmalara dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen tutarın yüzde 2’si (05.05.2025-31.07.2025 arasında %3) kadar döviz dönüşüm desteği ödenir. 

• Banka aracılığıyla Merkez Bankasına yapılan satış esnasında belirlenen şartlarda (belirli süreliğine döviz alımı yapmama) alınan taahhütler için hesaplanan döviz dönüşüm desteği tutarı Merkez Bankasınca firmaya ödenmek üzere ilgili bankaya aktarılır. 

• Bu madde kapsamında Merkez Bankasına satışı yapılacak dövizlerin yurt dışı kaynaklı olduğunun tespiti bankaca yapılır. 

• Bu madde kapsamında yapılan döviz dönüşüm desteği ödemelerine ilişkin usul ve esaslar Merkez Bankasınca belirlenir.

 

• 3- Döviz Alımı Yapmama Taahhüdünün Yerine Getirilmemesinin Müeyyideleri Nelerdir?

 

• Firmalarca verilen döviz alımı yapılmaması taahhüdünün yerine getirilmemesi, döviz dönüşüm desteğinden usulsüz olarak yararlanıldığının veya Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunulduğunun tespiti halinde döviz dönüşümü desteği tutarları ilgili dönem boyunca oluşan pozitif kur farkı eklenerek ve döviz dönüşümü desteğinin ödenme tarihinden taahhüdün yerine getirilmediğinin, usulsüz işlem yapıldığının veya Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunulduğunun tespiti tarihine kadar geçen süre için tespit tarihinde geçerli olan Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte bankalarca tahsil edilerek Merkez Bankasına aktarılır. 

• Aracılı ihracat sözleşmesi kapsamında Dış Ticaret Sermaye Şirketleri tarafından yurda getirilen dövizlerin Dış Ticaret Sermaye Şirketine ürün tedarik eden firmalar adına satışı yapılır. Bu durumda, bu Tebliğin uygulanması bakımından döviz satışının tedarikçi firmaca yapıldığı kabul edilir. 

• Grup firmalarının bu Tebliğ kapsamında vereceği taahhütler ana ortaklıklarını da bağlar. 

• Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Merkez Bankasınca belirlenir. 

• (Ek:RG-8/6/2024-32570) Döviz alımı yapılmaması taahhüdünü yerine getirmeyen firmaların Merkez Bankası kaynaklı kredi kullanım talepleri ile bu Tebliğ kapsamındaki destek ödemesi talepleri bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen yaptırım tutarının ödendiği tarihe kadar kabul edilmez. Döviz dönüşüm desteğinden usulsüz olarak yararlanan veya Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunan firmalar döviz dönüşüm desteğinden yararlandırılmaz ve bu firmaların Merkez Bankası kaynaklı kredi kullanım talepleri 3 yıl süre ile kabul edilmez. 

• (Ek:RG-8/6/2024-32570) Döviz dönüşüm desteği ödemesine aracılık eden ancak Merkez Bankasınca belirlenecek kontrol yükümlülüklerini yerine getirmeyen bankalar bu maddenin birinci fıkrasında düzenlenen yaptırım tutarının Merkez Bankasına ödenmesinden sorumludur.

 

 

• 1- Destek Kapsamında Esas Alınacak Dönüşüm Kuru:

Dönüşüm kuru: Merkez Bankası tarafından saat 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00 ve 15:00’te ilan edilen ve firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin veya döviz tevdiat hesapları ile döviz cinsinden katılım fonu hesaplarında bulunan dövizlerinin Türk lirasına çevrildiği saat itibarıyla en son açıklanmış olan döviz alış kurunu,

 

• 2- Destekten Yararlanabilecek Firmalar:

Firmalar: Bankalar ve Merkez Bankasınca belirlenen diğer mali kuruluşlar hariç olmak üzere Türkiye'de kanuni yerleşim yeri bulunan tüzel kişiliği haiz firmaları, 

• 3- Yurt Dışı Kaynaklı Döviz:

Yurt dışı kaynaklı döviz: 11/8/1989 tarihli ve 20249 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 2 nci maddesinin (j) bendinde tanımlanan tüm kıymetli madenlerin ihracından kaynaklananlar hariç olmak üzere firmaların döviz cinsi ihracat gelirleri, yabancılara yurt içinde sunulan hizmetler karşılığında kazanılan döviz tutarları da dahil olmak üzere yurt dışında yerleşiklerden elde ettikleri döviz kazandırıcı hizmet gelirlerinden yurda getirdikleri döviz ile serbest bölgede faaliyet gösteren firmaların yurt dışına yaptıkları satışlara ilişkin döviz gelirlerini ifade eder.

 

• 4- Destek Kapsamında Olan Döviz Cinsleri:

Bu Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilecek işlemler, Merkez Bankasınca alım satıma konu olan döviz cinsleriyle sınırlıdır. Bankalarca Merkez Bankasına satışı yapılacak döviz cinsleri ABD doları, Euro ve İngiliz sterlinidir. Diğer döviz cinsleri üzerinden yapılan işlemlerde söz konusu döviz tutarları banka tarafından ABD doları, Euro veya İngiliz sterlinine dönüştürülerek Merkez Bankasına satılır.

 

• 5- Dönüşüm Desteği Uygulaması:

• İhracatçı firmaların 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesinin Ek 1 inci maddesi kapsamında Merkez Bankasına satmakla yükümlü oldukları ihracat bedeli dövizler, Ocak 2000 tarih ve 2000/YB-4 sayılı Görünmeyen İşlemler Genelgesinin "A) Döviz Kazandırıcı İşlemler (20. Madde)" başlıklı maddesi kapsamında döviz kazandırıcı hizmet bedeli dövizler ile serbest bölgede faaliyet gösteren firmaların yurt dışına yaptıkları satışlara ilişkin dövizlerin banka aracılığıyla Merkez Bankasına satışı sırasında, firmaların 1 ay boyunca döviz alımı yapmamayı taahhüt etmesi halinde, taahhüt sahibi firmalara dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen tutarın %2’si kadar döviz dönüşüm desteği Merkez Bankasınca ödenir.
• Bankalar nezdinde Merkez Bankası adına ABD doları, Euro ve İngiliz sterlini hesaplar açılarak bankanın topladığı taleplere ilişkin olarak satın aldığı dövizler iş günlerinde saat 17:00’ye (yarım iş günlerinde saat 13:30’a) kadar Merkez Bankasına bildirilir ve toplu bir şekilde söz konusu hesaplara aktarılır. Belirtilen saatlerden sonra yapılan bildirimlere ait işlemler bir sonraki iş günü gerçekleştirilir.
• Banka tarafından Merkez Bankasının hesabına aktarılan dövizler, Merkez Bankasınca dönüşüm kuru üzerinden satın alınır.
• (Değişik: 10/6/2024) Döviz alış işlemleri karşılığı Türk lirası tutarları ile bu maddenin birinci fıkrası kapsamında alınan taahhütler için hesaplanan döviz dönüşüm desteği tutarları Merkez Bankasınca bankanın EFT merkezine masrafsız olarak gönderilir. Saat 17:30’a kadar sonuçlandırılamayan işlemler için ise Türk lirası tutarlar bankanın Merkez Bankası nezdindeki zorunlu karşılık hesabına aktarılır.
• Merkez Bankasının hesabına aktarılan dövizlere ilişkin dekontlar ile dönüşümü yapılan tutarlara ait bilgiler Ek-A’da yer alan bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına aynı gün elektronik ortamda bildirilir.

• Bu Uygulama Talimatı kapsamında Merkez Bankasına bir gün valörlü olarak transfer edilecek döviz tutarlarına ilişkin bankanın kendi muhabirine göndereceği döviz transferlerinde; MT202’nin 21. alanına “EXCHANGE SUPPORT”, 72. Alanına “/BNF/ BANKA ADI FOREIGN EXCHANGE SUPPORT IBAN:............... (söz konusu işlemler için Merkez Bankasınca bildirilecek hesaba ilişkin IBAN bilgisi)” ve MT202’nin 58. Alanına “TCMBTR2A” açıklamaları yazılır.
• (Değişik: 16/12/2024) İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Talimatı ile İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Finansmanı Uygulama Talimatının Ek-4’üncü maddesine göre kredi kullanan firmalara, kredi vadesi boyunca bu madde kapsamında döviz dönüşüm desteği sağlanmaz.

 

• 6- Döviz Alımı Yapmama Taahhüdüne İlişkin Hükümler:

• Bu Uygulama Talimatı kapsamındaki döviz alımı yapmama taahhütleri Ek-C’de yer alan örneğe uygun olarak ilgili firmaca hazırlanan ve imzalanan bir taahhütnamenin ilgili bankaya ibrazı suretiyle gerçekleştirilir. Banka bu taahhütnameleri nezdinde muhafaza eder. Talep edilmesi halinde bu taahhütnamelerin bir kopyası Merkez Bankasına ibraz edilir.
• Döviz almama taahhüdünün yerine getirilip getirilmediğine ilişkin kontrollerbankalarca yapılır.

• Bu Uygulama Talimatı kapsamında döviz alımı yapılmaması taahhüdünü yerine getirmediği tespit edilen firmalar ilgili banka tarafından Merkez Bankasına bildirilir. Bu bildirimin yapıldığı tarih, taahhüdün yerine getirilmediğinin tespit tarihi olarak kabul edilir.
• Taahhüt sahibi firma adına ve/veya hesabına başka kişilerce yapılan döviz alımları döviz almama taahhüdünün ihlali anlamına gelir.
• (Değişik: 14/3/2023-30/11/2023-15/10/2024) Bu Uygulama Talimatı kapsamında döviz alımı yapmama taahhüdü veren firmaların taahhüt tutarlarının %10’una kadar yapacakları döviz alımları, dönüşümlü mevduat ve katılma hesabı bulunan firmalarca hesabın vade sonundaki bakiyesi ile yapılan ancak alım işlemi iptal edilen veya beş iş günü içerisinde aracı bankaya yeniden satışı yapılan döviz alımları ile bir tarafı Türk Lirası olmayan yabancı para birimleri arasında gerçekleşen arbitraj işlemleri taahhüdün ihlali kapsamında değerlendirilmez.
• Taahhüt ihlalinin tespit edildiği tarihte Merkez Bankası tarafından saat 15:00’te ilan edilen döviz alış kuru ile döviz dönüşüm desteği ödemesinde kullanılan dönüşüm kurundan yüksek olanla çarpılarak elde edilecek döviz dönüşüm desteği tutarına, dönüşüm tarihinden taahhüt ihlalinin tespit edildiği tarihe kadar geçen süre için tespit tarihinde geçerli olan Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi eklenerek bankalarca tahsil edilip Merkez Bankasına aktarılır.
• Firmadan geri alınmak üzere hesaplanan tutar nedeniyle doğacak Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden firma sorumludur.
• İlgili banka bildirimin yapıldığı tarihten itibaren en geç üç iş günü içerisinde hesaplayacağı geri alım tutarını firmadan tahsil ederek Merkez Bankasınca bildirilen hesaba aktarır.
• (Değişik:10/6/2024) Döviz alımı yapılmaması taahhüdünü yerine getirmeyen firmaların Merkez Bankası kaynaklı kredi kullanım talepleri ile bu Uygulama Talimatı kapsamındaki destek ödemesi talepleri bu maddenin altıncı fıkrasında belirtilen yaptırım tutarının ödendiği tarihe kadar kabul edilmez. Döviz dönüşüm desteğinden usulsüz olarak yararlanan veya Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunan firmalar döviz dönüşüm desteğinden yararlandırılmaz ve bu firmaların Merkez Bankasından kredi kullanım talepleri 3 yıl süre ile kabul edilmez.

• Grup firmalarınca verilecek taahhütler ana ortaklıklarını da bağlar.

  

• 7- Döviz Dönüşüm Desteği Taahhütnamesi Örneği: